Du lịch sinh thái bền vững đóng góp tích cực cho sự phát triển bền vững. Điều đó không có nghĩa là luôn có sự tăng trưởng liên tục về du lịch. Đây là điểm khác biệt cần nhấn mạnh trong thời điểm mà Việt nam bắt đầu lo lắng về tốc độ tăng trưởng của du lịch.
 |
| Nguyên tắc cơ bản để phát triển du lịch sinh thái |
Yêu cầu đầu tiên để có thể tổ chức được du lịch sinh thái là
sự tồn tại của các hệ sinh thái tự nhiên điển hình với tính đa dạng sinh thái
cao. Sinh thái tự nhiên được hiểu là sự cộng sinh của các điều kiện địa lý, khí
hậu và động thực vật, bao gồm: sinh thái tự nhiên (natural ecology), sinh thái
động vật (animal ecology), sinh thái thực vật (plant ecology), sinh thái nông
nghiệp (agri-cultural ecology), sinh thái khí hậu (ecoclimate) và sinh thái
nhân văn (human ecology).
Đa dạng sinh thái là một bộ phận và là một dạng thứ cấp của
đa dạng sinh học, ngoài thứ cấp của đa dạng di truyền và đa dạng loài. Đa dạng
sinh thái thể hiện ở sự khác nhau của các kiểu cộng sinh tạo nên các cơ thể sống,
mối liên hệ giữa chúng với nhau và với các yếu tố vô sinh có ảnh hưởng trực tiếp
hay gián tiếp lên sự sống như : đất, nước, địa hình, khí hậu... đó là các hệ
sinh thái (eco-systems) và các nơi trú ngụ, sinh sống của một hoặc nhiều loài
sinh vật (habitats) (Theo công ước đa dạng sinh học được thông qua tại Hộ nghị
thượng đỉnh Rio de Jannero về môi trường).
Như vậy có thể nói du lịch sinh thái là một loại hình du lịch
dựa vào thiên nhiên (natural - based tourism) (gọi tắt là du lịch thiên nhiên),
chỉ có thể tồn tại và phát triển ở những nơi có các hệ sinh thái điển hình với tính
đa dạng sinh thái cao nói riêng và tính đa dạng sinh học cao nói chung. Điều
này giải thích tại sao hoạt động du lịch sinh thái thường chỉ phát triển ở các
khu bảo tồn thiên nhiên, đặc biệt ở các vườn quốc gia, nơi còn tồn tại những
khu rừng với tính đa dạng sinh học cao và cuộc sống hoang dã. tuy nhiên điều
này không phủ nhận sự tồn tại của một số loại hình du lịch sinh thái phát triển
ở những vùng nông thôn hoặc các trang trại điển hình.
Yêu cầu thứ hai có liên quan đến những nguyên tắc cơ bản của
du lịch sinh thái ở 2 điểm:
- Để đảm bảo tính giáo dục, nâng cao được sự hiểu biết cho
khách du lịch sinh thái, người hướng dẫn ngoài kiến thức ngoại ngữ tốt còn phải
là người am hiểu cac đặc điểm sinh thái tự nhiên và văn hoá cộng đồng địa
phương. Điều này rất quan trọng và có ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả của hoạt động
du lịch sinh thái, khác với những loại hình du lịch tự nhiên khác khi du khách
có thể tự mình tìm hiểu hoặc yêu cầu không cao về sự hiểu biết này ở người hướng
dẫn viên.Trong nhiều trường hợp, cần thiết phải cộng tác với người dân địa
phương để có được những hiểu biết tốt nhất, lúc đó người hướng dẫn viên chỉ
đóng vai trò là một người phiên dịch giỏi.
- Hoạt động du lịch sinh thái đòi hỏi phải có được người điều
hành có nguyên tắc. Các nhà điều hành du lịch truyền thống tường chỉ quan tâm đến
lợi nhuận và không có cam kết gì đối với việc bảo tồn hoặc quản lý các khu tự
nhiên, họ chỉ đơn giản tạo cho khách du lịch một cơ hội để biết được những giá
trị tự nhiên và văn hoá trước khi những cơ hội này thay đổi hoặc vĩnh viễn mất
đi. Ngược lại, các nhà điều hành du lịch sinh thái phải có được sự cộng tác với
các nhà quản lý các khu bảo tồn thiên nhiên và cộng đồng địa phương nhằm mục
đích đóng góp vào việc bảo vệ một cách lâu dai các giá trị tự nhiên và văn hoá
khu vực, cải thiện cuộc sống, nâng cao sự hiểu biết chung giữa người dân địa
phương và du khách.
Yêu cầu thứ ba nhằm hạn chế tới mức tối đa các tác động có thể
của hoạt động du lịch sinh thái đến tự nhiên và môi trường, theo đó du lịch
sinh thái cần được tổ chức với sự tuân thủ chặt chẽ các quy định về “sức chứa”.
Khái niệm “ sức chứa” được hiểu từ bốn khía cạnh: vật lý, sinh học, tâm lý và
xã hội. Tất cả những khía cạnh này có liên quan tới lượng khách đến một địa điểm
vào cùng một thời điểm.
- Đứng trên góc độ vật lý, sức chứa ở đây được hiểu là số lượng
tối đa khách du lịch mà khu vực có thể tiếp nhận. Điều này liên quan đến những
tiêu chuẩn về không gian đối với mỗi du khách cũng như nhu cầu sinh hoạt của họ.
- Đứng ở góc độ xã hội, sức chứa là giới hạn về lượng du
khách mà tại đó bắt đầu xuất hiện những tác động tiêu cực của các hoạt động du
lịch đến đời sống văn hoá-xã hội, kinh tế-xã hội của khu vực. Cuộc sống bình
thường của cộng đồng địa phương có cảm giác bị phá vỡ, xâm nhập.
- Đứng ở góc độ quản lý, sức chứa được hiểu là lượng khách tối
đa mà khu du lịch có khả năng phục vụ. Nếu lượng khách vượt quá giói hạn này
thì năng lực quản lý ( lực lượng nhân viên, trình độ và phương tiện quản lý...)
của khu du lịch sẽ không đáp ứng được yêu cầu của khách, làm mất khả năng quản
lý và kiểm soát hoạt động của khách, kết quả là sẽ làm ảnh hưởng đến môi trường
và xã hội.
Do khái niệm sức chứa bao gồm cả định tính và định lượng, vì
vậy khó có thể xác định một con số chính xác cho mỗi khu vực. Mặt khác, mỗi khu
vực khác nhau sẽ có chỉ số sức chứa khác nhau. Các chỉ số này chỉ có thể xác định
một cách tương đối bằng phương pháp thực nghiệm.
Một điểm cần phải lưu ý trong quá trình xác định sức chứa là
“quan niệm” về sự đông đúc của các nhà nghiên cứu có sự khác nhau, đặc biệt
trong những điều kiện phát triển xã hội khác nhau (ví dụ giữa các nước Châu Á
và châu Âu, giữa các nước phát triển và đang phát triển ...). Rõ ràng để đáp ứng
yêu cầu này, cần phải tiến hành nghiên cứu sức chứa của các địa điểm cụ thể để
căn cứ vào đó mà có các quyết định về quản lý. Điều này cần được tiến hành đối
với các nhóm đối tượng khách/thị trường khác nhau, phù hợp tâm lý và quan niệm
của họ. Du lịch sinh thái không thể đáp ứng được các nhu cầu của tất cả cũng
như mọi loại khách.
- Yêu cầu thứ tư là thoả mãn nhu cầu nâng cao kiến thức và hiểu
biết của khách du lịch. Việc thoả mãn mong muốn này của khách du lịch sinh thái
về những kinh nghiệm, hiểu biết mới đối với tự nhiên, văn hoá bản địa thường là
rất khó khăn, song lại là yêu cầu cần thiết đối với sự tồn tại lâu dài của
ngành du lịch sinh thái. Vì vậy, những dịch vụ để làm hài lòng du khách có vị
trí quan trọng chỉ đứng sau công tác bảo tồn những gì mà họ quan tâm.
Du lịch sinh thái bền vững đóng góp tích cực cho sự phát triển
bền vững. Điều đó không có nghĩa là luôn có sự tăng trưởng liên tục về du lịch.
Đây là điểm khác biệt cần nhấn mạnh trong thời điểm mà Việt nam bắt đầu lo lắng
về tốc độ tăng trưởng của du lịch .
Từ những yêu cầu trên
đây của du lịch sinh thái ta rút ra những nguyên tắc cơ bản để phát triển du lịch
sinh thái:
Phải phù hợp với những nguyên tắc tích cực về môi trường,
tăng cường và khuyến khích trách nhiêm đạo đức đối với môi trường tự nhiên.
Không được làm tổn hại đến tài nguyên, môi trường, những
nguyên tắc về môi trường không những chỉ áp dụng cho những nguồn tài nguyên bên
ngoài (tự nhiên và văn hoá) nhằm thu hút khách mà còn bên trong của nó.
Tập trung vào các giá trị bên trong hơn là các giá trị bên
ngoài và thúc đẩy sự công nhận các giá trị này .
Các nguyên tắc về môi trường và sinh thái cần phải đặt lên
hàng đầu do đó mỗi người khách du lịch sinh thái sẽ phải chấp nhận tự nhiên
theo đúng nghĩa của nó và chấp nhận sự hạn chế của nó hơn là làm biến đổi môi
trường cho sự thuận tiện cá nhân.
Phải đảm bảo lợi ích lâu dài đối với tài nguyên, đối với địa
phương và đối với ngành (lợi ích về bảo tồn hoặc lợi ích về kinh tế, văn hoá,
xã hội hay khoa học).
Phải đưa ra những kinh nghiệm đầu tay khi tiếp xúc với môi
trường tự nhiên, đó là những kinh nghiệm được hoà đồng làm tăng sự hiểu biết
hơn là đi tìm cái lạ cảm giác mạnh hay mục đích tăng cường thể trạng cơ thể.
Ở đây những kinh nghiệm có tác động lớn và có nhận thức cao
nên đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ càng của cả người hướng dẫn và các thành viên tham
gia .
Cần có sự đào tạo đối với tất cả các ban nghành chức năng: địa
phương, chính quyền, tổ chức đoàn thể, hãng lữ hành và các khách du lịch (trước,
trong và sau chuyến đi).
Thành công đó phải dựa vào sự tham gia của địa phương, tăng
cường sự hiểu biết và sự phối hợp với các ban ngành chức năng.
Các nguyên tắc về đạo đức, cách ứng sử và nguyên tắc thực hiện
là rất quan trọng. Nó đòi hỏi cơ quan giám sát của ngành phải đưa ra các nguyên
tắc và các tiêu chuẩn được chấp nhận và giám sát toàn bộ các hoạt động.
Là một hoạt động mang tính chất quốc tế, cần phải thiết
lập một khuôn khổ quốc tế cho ngành.
